خاک های شور ایران

خاک های شور ایران

قسمت اعظم کشور ما دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک بوده و حدود زیادی از سطح آنرا رسوبات ( نمک وگچ ) پوشانده‌است. به همین دلیل وسعت زمین‌های شور با درجات شوری متفاوت در ایران قابل توجه است.

در مناطق شمالی ایران، در سواحل دریای خزر زمین‌هایی که تحت تأثیرآب دریا قرار دارند شور محسوب می‌شوند. در شمال غربی، سطح قابل توجهی از حوضه شمالی دریاچه ارومیه شور است. مناطق وسیع دیگری نیز در بخش مرکزی دارای خاک شور و سدیمی هستند مانند دشت کویر، قم، بیابان لوت، طبس و …  در سواحل جنوبی نیز زمین‌های شوردر وسعت زیادی دیده می‌شوند.

علل شوری خاک در ایران

عوامل طبیعی

اصولا جنس زمین شور است

براثر تبخیر شدید و بالاآمدن آب شور، شورشده است.

سیلاب های شور به آن ریخته شده اند.

تشکیلات زمین شناسی شور و وجود نمک در اطراف منطقه سبب شوری شده است (کویر)

ممکن است منطقه ای تحت تأثیر دو یا چند عامل شور شده باشد.

وزش بادهای شدید سبب تبخیر سطحیو شوری شده اند.

بادهای شدید توده های سست شور را کنده و به نقاط دیگر منتقل کرده اند (لوت)

عوامل مصنوعی( انسانی)

آبیاری بی رویه با آب های شور

عدم آشنایی به اصول صحیح کشاورزی بویژه در زمین های شور

ا ستفادها ز کودهای شیمیایین نامناسب.

روش کشت نامناسب.

استفاده از کودهای حیوانی شور

عكس العمل گياهان به شوري

تحمل گياهان مختلف نسبت به شوري متفاوت است. بر اين اساس ميتوان گياهان رابه ۴ دسته گروه متحمل، نيمه متحمل، نيمه حساس و حساس تقسيم بندي نمود.

جدول ۱- طبقه بندي برخي از گياهان زراعي مهم از نظر تحمل به شوري

اصلاح خاک‌های شور

معمولا برای جلوگیری از اثرات زیان‌آور خاکهای شور و قلیایی به سه طریق مختلف با این خاکها رفتار می‌شود: روش اول از میان بردن این نمکها است. روش دوم تبدیل نمکهای مضر به نمکهای کم‌ضررتر می‌باشد. روش سوم را می‌توان کنترل نامید. در دو روش اول ، هدف ، دفع نمکها و یا تغییر و تبدیل آنها است، در حالی‌که در روش سوم ، نحوه اداره خاک و عملیات کشاورزی را طوری تنظیم می‌کنند که نمک بطور یکنواخت در تمام خاک پخش شده ، از تمرکز غلظت زیاد نمک در یک نقطه جلوگیری شود.

عملیات مدیریتی که به کنترل شوری اصلاح خاک کمک می‌کند شامل به کارگیری موارد زیر است:

1. انتخاب گیاهان مقاوم به شوری
2. استفاده از روش های خاص کاشت که تجمع نمک را در اطراف بذر به حداقل

ممکن کاهش می دهد.

3. به کارگیری روش های زارعی مناسب نظیر شخم و تهیه بستر به شکلی که کمترین

غلظت نمک را در خاک ایجاد کند و به جوانه زنی بذر آسیبی نرساند.

4. استفاده از مقدار بیشتر آب آبیاری به منظور رقیق کردن محیط و یا شستشوی نمک از محیط جوانه زنی بذر و ریشه.
5. ۵٫ استفاده از مواد شیمیایی اصلاح کننده خاک نظیر سولفور، اسید سولفوریک،سولفات های آهن، گچ، پلی فسفات آمونیوم، پلی فسفات کلسیم، کودهای ضد شوری و … . کودهای ضد شوری شرکت آذر کیهان شامل ترنس ایکس و اکتیویکس بر پایه اسید های آلی بوده  به دلیل pH  پایین با حل کردن نمک های  نامحلول و رسوب یافته کاهش شوری به دلیل مصرف زیاد و بی رویه  کودهای شیمیایی را سبب می شوند.

به کارگیری یک روش اصلاحی برای همه خاک های شور مناسب نیست. بسیاری از شرایط موجودبایستی مد نظر قرار گیرند. منبع شوری، بافت خاک، شیب زمین، عمق سفره آب زیر زمینی قیمت و تهیه مواد اصلاح کننده نوع گیاه مورد نظر برای کاشت با توجه به اقلیم ارزش اقتصادی اراضی اصلاح شده و برخی دیگر از فاکتورها همگی از جمله مواردی هستندکه قبل از اصلاح خاک های شور و انتخاب روش صحیح بایستی مورد توجه قرار گیرند.بدیهی است روش های مختلف در زمینه اصلاح شوری خاک هدف واحدی را دنبال می‌کنند.  هر روشی که به جلوگیری یا کاهش مضرات شوری موجود در ارتباط با رشد گیاه منجر شود اقتصادی خواهد بود.

منابع

معاونت آموزش دفتر امور آموزش روستایی (۱۳۹۰). بهره بردار زمین‌های شور و قلیایی. تهران : انتشارات سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای کشور.